In 2018 zijn 20.881 datalekken gemeld aan de Autoriteit Persoonsgegevens. Vooral vanuit de sectoren gezondheid en welzijn, financiële en zakelijke dienstverlening, IT-sector en openbaar bestuur. Wat kunnen we ervan leren?
De meest voorkomende type datalekken betroffen:
Het versturen of afgeven van persoonsgegevens aan een verkeerde ontvanger. Dit kan bijvoorbeeld een e-mail zijn met persoonsgegevens die naar een verkeerde persoon wordt gestuurd, bijvoorbeeld door een typefout. Of een brief met gevoelige gegevens die bij de verkeerde persoon terecht is gekomen en is geopend.
Het kwijtraken van papieren of de diefstal van een gegevensdrager, zoals een laptop of usb-stick.
Verlies van gegevens door hacking, phishing of malware.
Phishing en malware
Bij phishing kan het gaan om organisaties die bestookt worden met nepmails die afkomstig lijken van een betrouwbare partij, zoals een zakelijke relatie. Wanneer een medewerker van de organisatie klikt op een link in de nep e-mail of een bijlage in de nepmail opent, kan daardoor een virus worden geïnstalleerd. Ook kan gevraagd worden om het wachtwoord van een account te wijzigen, waarna je doorgeleid wordt naar een nepwebsite waar de ingevoerde gegevens worden onderschept. Ransomware is een type malware dat alle gegevens op het systeem versleutelt en ervoor zorgt dat deze gegevens niet meer toegankelijk zijn. Vaak wordt daarna betaling geëist om de persoonsgegevens weer vrij te geven, bijvoorbeeld via prepaidkaarten of Bitcoins.
Gegevens datalek
De soorten persoonsgegevens die het meest vrijkomen bij een datalek zijn NAW-gegevens (naam, adres, woonplaats), BSN- en medische gegevens.
Waarschuwing Autoriteit Persoonsgegevens
In 2018 heeft de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) in veel gevallen organisaties uitleg gegeven over te nemen beveiligingsmaatregelen. Daarnaast heeft de AP acties ondernomen zoals een waarschuwing en aansturen op het beëindiging van de overtreding.
In het bijzonder zal de AP in 2019 aandacht schenken aan het ten onrechte niet melden van datalekken aan betrokkenen of aan de AP en aan het te laat melden van een datalek. Niet alle meldplichtige datalekken worden door organisaties gemeld. Dat wordt bijvoorbeeld duidelijk als betrokkenen melding maken van een datalek, terwijl dat door de organisatie zelf niet is gedaan. Het is dus belangrijk hier aandacht voor te hebben.
Boete Uber
In november 2018 heeft de AP vervoersdienst Uber een boete van € 600.000 opgelegd voor het willens en wetens te laat melden van een datalek. Het ging om het te laat melden aan zowel de AP als aan de betrokkenen.
Wat kan je doen?
Belangrijke zaken die je binnen de organisatie op moet pakken zijn:
Blijf aandacht geven aan het vergroten van het bewustzijn bij de medewerkers met betrekking tot het verwerken van persoonsgegevens en de risico’s die gepaard gaan met de verwerking ervan.
Mocht het dan een keer fout gaan, zorg dan dat medewerkers het beveiligingsincident/datalek ook daadwerkelijk melden bij de intern verantwoordelijke hiervoor. Wat je moet voorkomen, is dat je aangeschreven wordt door de AP over een datalek binnen jouw organisatie waar je zelf geen weet van hebt.
Zorg dat er een interne procedure voor het omgaan met datalekken is, zodat je precies weet wat je moet doen bij een datalek. Er loopt bijvoorbeeld een maximale aanmeldtermijn van 72 uur.
Registreer alle beveiligingsincidenten en (mogelijke) datalekken, analyseer deze periodiek en beoordeel wat je op basis hiervan kunt verbeteren binnen je bedrijf.
Wat schrijft de AVG voor?
De AVG schrijft voor dat je organisatie bepaalde inbreuken in verband met de verwerking van persoonsgegevens, zogenaamde datalekken, moet melden bij de AP. In sommige situaties moet je ook de betrokkenen (bijvoorbeeld de klanten of werknemers) bij het datalek informeren.
Wat is een datalek?
Een datalek wordt omschreven als een inbreuk op de beveiliging die per ongeluk of op onrechtmatige wijze leidt tot de vernietiging, het verlies, de wijziging of de ongeoorloofde verstrekking van of de ongeoorloofde toegang tot doorgezonden, opgeslagen of anderszins verwerkte persoonsgegevens.
Wat moet je doen bij een datalek?
Enkele verplichtingen nog even op een rij:
Als een datalek heeft plaatsgevonden moet je deze uiterlijk 72 uur nadat je er kennis van hebt genomen, melden bij de AP. Hiervoor moet je het digitale meldingsformulier op de website van de AP gebruiken.
Een datalek hoeft niet gemeld te worden als, zoals de AVG bepaalt, het niet waarschijnlijk is dat de inbreuk in verband met persoonsgegevens een risico inhoudt voor de rechten en vrijheden van natuurlijke personen. In andere bewoordingen houdt dit in dat het datalek geen betrekking heeft op persoonsgegevens van gevoelige aard en/of het datalek niet leidt tot ernstige nadelige gevolgen voor de bescherming van de verwerkte persoonsgegevens.
Wanneer een inbreuk waarschijnlijk een hoog risico inhoudt voor de rechten en vrijheden van natuurlijke personen, moet je de betrokkene(n) onverwijld informeren. Dit hoeft niet als je de persoonsgegevens onbegrijpelijk hebt gemaakt, zoals door versleuteling van gegevens.
Een (sub)verwerker, zoals een leverancier of serviceprovider, moet je, omdat je verantwoordelijke bent, onverwijld informeren zodra hij kennis heeft genomen van een datalek, zodat je nog de gelegenheid hebt tijdig de AP te informeren.
Je moet alle datalekken – met inbegrip van de feiten over de inbreuk in verband met persoonsgegevens, de gevolgen daarvan en de genomen maatregelen – documenteren. Dit betreffen zowel datalekken die je niet hebt gemeld aan de AP als datalekken die je wel hebt gemeld. Het vastleggen kan bijvoorbeeld in een incidentenregister.